Konsekwencje somatyczne zaburzeń odżywiania
Konsekwencje somatyczne zaburzeń odżywiania, (zarówno anoreksji, bulimii, nadwagi jak i kompulsywnego objadania) dotykają niemal każdego narządu.
Anoreksja jest uważana za chorobę posiadającą największy wskaźnik śmiertelności spośród wszystkich psychiatrycznych chorób. Według najnowszych doniesień umiera od 4 do 20 % chorych.
Wyniki badań nad jakością życia osób z zaburzeniami jedzenia . Osoby te mają wyraźną świadomość pogarszania się jakości ich życia w następstwie złego stanu fizycznego, w zakresie wykonywania pracy i codziennych aktywności (ponadto – skarżą się na szczególnie dotkliwe odczuwanie bólu fizycznego w rezultacie obniżenia progu bólowego).
Wyniki te przypominają wyniki dotyczące pacjentów ze schizofrenią, przy czym jakość życia u osób z zaburzeniami jedzenia wydaje się być niższa niż u osób z dużą depresją i zespołem napadów paniki.
ANOREKSJA – Towarzyszące najczęstsze objawy somatyczne:
· utrata miesiączki
· obniżenie ciśnienia tętniczego i temperatury
· bradykardia, anemia
· suchość skóry
· charakterystyczny meszek na ciele
· uporczywe zaparcia
· zaburzenia elektrolitowe,
· zaburzenia przemiany węglowodanowej i białkowej
· osteoporoza
Postępująca choroba prowadzi do wyniszczenia organizmu, a kolejno odbija się na:
- Układ nerwowy – po wielu latach choroby zaniki kory mózgu podobne do osób chorych na otępienie typu Alzheimera, depresja.
- Skóra – często pojawia się meszek na skórze twarzy i ciała, sino-niebieskie przebarwienie palców rąk, ust, nosa, uszu. Skóra jest sucha, zimna, łatwo ulega uszkodzeniu a rany goją się bardzo powoli.
- Włosy są kruche, łamliwe, z tendencją do wypadania.
- Układ pokarmowy – zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha, zaleganie pokarmu w żołądku, czasami wymioty oraz zwiększone ryzyko perforacji (czyli pęknięcia) ściany żołądka. Problemy z przełykaniem. Zaburzone funkcjonowanie wątroby i trzustki. Niekorzystne zmiany w składzie bakteryjnym jelit.
- Układ hormonalny – zaburzenia pracy tarczycy, jajników, jąder ; pracy przysadki, podwzgórza, ośrodków regulacji głodu, sytości, wydzielnicze – insuliny, leptyny.
- Układ metaboliczny – hipoglikemia reaktywna, cukrzyca, insulinooporoność.
- Układ krążenia – groźne dla życia zaburzenia rytmu serca, niskie ciśnienie tętnicze, zwolniona praca serca, omdlenia.
- Układ kostny – zwiększone ryzyko osteoporozy, złamań kości, próchnicy i wypadania zębów.
- Inne – nieprawidłowy obraz krwi, zaburzenia poziomu jonów we krwi (sód, potas, magnez), spadki poziomu glukozy we krwi, i inne (np. ze strony płuc).
Nie ulega wątpliwości, że jakość życia osób z anoreksją jest znacznie obniżona z powodu wyniszczenia organizmu oraz będącego następstwem tego ostatniego – poważnego upośledzenia funkcjonowania psychicznego i społecznego tych chorych
Konsekwencje biologiczne anoreksji i przyczyny wysokiej śmiertelności osób z tą chorobą
Jednym z ważnych aspektów anoreksji, który decyduje o jakości życia tych osób są poważne konsekwencje fizyczne i psychiczne tej choroby. Niewątpliwie przebieg anoreksji może być łagodny (eksperymentowanie z dietami, umiarkowanie zaburzony obraz ciała) lub ostry (wyniszczające diety, trwające całe życie głodzenie się). W skrajnych i chronicznych przypadkach, drastyczna ingerencja w prawidłowości funkcjonowania organizmu doprowadza do licznych niekorzystnych zmian biologicznych, a uszkodzenia wewnętrznych organów, zębów i kości stają się z czasem nieodwracalne [10]. Joseph A. Silverman [11] wymienia takie biologiczne konsekwencje anoreksji, jak: hipotensja, bradykardia, zawroty głowy, omdlenia oraz zapaść naczyniowa, która może skończyć się śmiercią. Natomiast Kathryn J. Zerbe [9] wymienia następujące skutki somatyczne anoreksji: osteoporoza, anemia, bradykardia, arytmia, bezsenność, atrofia nerwu optycznego. U osób z anoreksją występuje także podatność na infekcje oraz pojawiają się u nich wybroczyny i siniaki spowodowane przepuszczalnością naczyń włosowatych [11]. Dolores Moyano i współpracownicy [12] mówią o stanie niedotlenienia (ang. antioxidant status) częstym u osób z anoreksją, będącym następstwem niedożywienia. Niektórzy autorzy zwracają uwagę na inne zmiany w organizmie osób z anoreksją, które pozornie niezauważalne, mogą utrudniać ich funkcjonowanie. Andreas Karwautz i współautorzy [13] wymieniają jako jedną z ważnych konsekwencji medycznych utraty masy ciała w anoreksji – autofonię, czyli hyperpercepcję własnego głosu i oddechu, spowodowaną otwarciem pozbawionej otoczki tłuszczowej trąbki Eustachiusza. Niewątpliwie najbardziej niebezpieczną konsekwencją wychudzenia są zaburzenia funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego [14, por. 15].
Anoreksję wymienia się jako chorobę psychiatryczną związaną z wysoką śmiertelnością [16]. Według Pameli K. Keel i współpracowników bardzo często konsekwencją zaburzeń jedzenia jest przedwczesna śmierć [16]. Anoreksja jest uważana za chorobę posiadającą największy wskaźnik śmiertelności spośród wszystkich psychiatrycznych chorób [17]. Według najnowszych doniesień umiera od 4 do 20 % chorych [7, 10, 18, 19, 20]. Warto przy tym zauważyć, że o ile krótkie katamnezy podają stosunkowo niskie wskaźniki śmiertelności (od zera do kilku procent), to badania przeprowadzone po wielu latach od momentu zachorowania wskazują na wysoką śmiertelność wśród pacjentów z anoreksją [21]. Wśród przyczyn tak wysokiej śmiertelności w tej grupie pacjentów wymienia się różnorakie czynniki biologiczne i psychologiczne. Najczęstszą bezpośrednią przyczyną śmierci w przebiegu anoreksji są będące następstwem wyniszczenia i towarzyszących mu zaburzeń elektrolitowych [20] i sercowo-naczyniowych [22]: zastoinowa niewydolność krążenia [23]; bezobjawowy wysięk osierdziowy [24, 25] oraz zawał serca jako końcowy etap choroby wieńcowej serca [23]. Ponadto odnotowuje się także przypadki nagłej śmierci w następstwie zatoru tętnicy płucnej i zakrzepicy żył głębokich [26]. Jako inną częstą (jednak o wiele rzadszą w porównaniu z chorobami układu krążenia) przyczyną zgonu w przebiegu anoreksji wymienia się samobójstwo [16, 17, 20, 22, 25]. Jako następną ważną przyczynę śmierci osób z anoreksją wymienia się zatrucie alkoholowe [16].
Powrót do prawidłowego stanu odżywiania powinien zachodzić stopniowo, z uwagi na ryzyko tzw. zespołu ponownego odżywienia. Jest to stan gdy po zbyt szybkim dostarczeniu dużej ilości pokarmu w organizmie osoby chorej dochodzi do zaburzeń równowagi ważnych jonów we krwi, pogorszenia pracy wątroby, czasami pojawiają się obrzęki wskutek przesunięć wody w organizmie. Aby temu zapobiec należy kontrolować i wyrównywać poszczególne parametry jonowe oraz funkcje narządów (wątroby, nerek) podczas zwłaszcza pierwszych kilku dni ponownego odżywiania pacjenta.
Niestety, część chorych nigdy nie będzie miała okazji podziękować lekarzom i psychologom za pomoc w najcięższej fazie choroby
BULIMIA
W przypadku bulimii w wyglądzie pacjenta często zwraca uwagę obrzęk ślinianek oraz ubytki szkliwa zębów, które jest uszkadzane przez kwas solny z żołądka.
Natomiast groźniejsze powikłania dotyczą przełyku – który w wyniku kontaktu z kwaśną treścią żołądka oraz gwałtownych skurczów podczas wymiotów może ulec uszkodzeniu – powstają nadżerki, a czasami dochodzi do krwawienia lub nawet jego pęknięcia.
Podczas napadu bulimicznego żołądek dzięki swojej elastycznej budowie potrafi rozciągnąć się do bardzo dużych wymiarów i pomieścić niebagatelne ilości jedzenia, jednak czasami ta granica może zostać przekroczona i doprowadzić do pęknięcia jego ściany.
Opisane wyżej powikłania bulimii stanowią bezpośrednie zagrożenie życia.
Na podstawie
Starzomska, M. (2009). Postulat opieki paliatywnej nad osobami z anoreksją a ich jakość życia. W: K. Janowski, A. Cudo (red.), Człowiek chory. Aspekty biopsychospołeczne (s. 161-174). Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski, CPPP.
